مقدمه

در حالي كه عراق با بازپس‌گيري اغلب مناطقي كه طي سال‌هاي گذشته از دست داده بود، مي‌رفت تا با اقدامات بعدي، صحنه نبرد را بيش از پيش به نفع خود تغيير دهد، پذيرش قطع‌نامه 598 شوراي امنيت سازمان ملل از سوي ايران - در تاريخ 1367/4/27  - موجب گرديد ارتش عراق در اقدامي شتاب زده، منطقه خوزستان را بار ديگر مورد هجوم گسترده قرار داده و تا جاده اهواز - خرمشهر پيش‌روي كند و خرمشهر را نيز در معرض تهديد قرار دهد. اين تهاجم عراق - كه دو بار ديگر نيز تكرار شد - با مقاومت شديد سپاهيان اسلام خنثي و ارتش عراق تا مرز عقب رانده شد. به اين ترتيب، دشمن در حالي كه از تصرف خوزستان نااميد شده بود، تهاجم ديگري را در تاريخ 3 /5 /1367 از طريق مركز كرمانشاه و با به‌‌كارگيري نيروهاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) آغاز كرد و در حالي كه اغلب يگان‌هاي ايران در جبهه جنوب مستقر بودند، تا تنگه چهار زبر (بين اسلام آباد و كرمانشاه) پيش‌روي كرد. در پي اين حركت دشمن، قواي خودي به سرعت وارد عمل شده و با انجام عمليات موسوم به "مرصاد" به مقابله با منافقين برخواستند.

 

انهدام عناصر ضدانقلاب (منافقين) و عقب راندن آنان از خاك ايران.

 

منافقين، حدود 30 تيپ رزمي براي تهاجم خود به خاك ايران تشكيل داده بودند. هر تيپ 170 تن نيروي رزمي (20 زن و 150 مرد) در اختيار داشت كه به همراه نيروهاي پشتيباني به 280 تن مي‌رسيد و داراي دو گردان پياده، يك گردان تانك، يك گردان ادوات و يك گردان اركان و پشتيباني رزم بود. تعداد كل نيروي رزمنده نيز حدود 5200 تن و نيروي در صحنه به حدود 7000 تن مي‌رسيد.

 

تجهيزات منافقين نيز عبارت بود از: 120 دستگاه تانك سبك كاسكاويل برزيلي، 40 دستگاه نفربر پی.ام.پی، 30 قبضه توپ 122 ميليمتري، حدود 240 قبضه خمپاره، 1000 قبضه آرپي‌جي هفت، 700 قبضه تيربار، 20 قبضه تفنگ 106 ميليمتري، 60 قبضه مسلسل دوشكا و حدود 1000 دستگاه خودرو.

 

سازمان رزم عمليات با فرماندهي قرارگاه مركزي خاتم‌الانبياء(ص) به شكل زير بود:

 

لشكر 6 پاسداران به استعداد هفت گردان؛ 

لشكر 32 انصارالحسين(ع) به استعداد هفت گردان؛ 

لشكر 57 ابوالفضل(ع) به استعداد دو گردان؛

لشكر 155 ويژه شهدا به استعداد سه گردان؛

لشكر 9 بدر به استعداد شش گردان؛

تيپ مستقل 12 قائم(عج) به استعداد سه گردان؛

تيپ مستقل 75 ظفر به استعداد يك گردان؛

تيپ مستقل 66 ولي‌امر(عج) به استعداد سه گردان؛

تيپ مستقل 36 انصارالمهدي به استعداد سه گردان؛

معاونت فرهنگي قرارگاه نجف به استعداد يك گردان؛

كميته انقلاب اسلامي به استعداد دو گردان؛

 

لشكر 27 محمدرسول‌الله(ص) به استعداد چهار گردان؛

لشكر 17 علي‌ابن‌ابيطالب(ع) به استعداد يك گردان؛

لشكر 33 المهدي(عج) به استعداد يك گردان؛

لشكر 71 روح‌الله(ع) به استعداد سه گردان؛

سپاه ناحيه لرستان به استعداد دو گردان.

 

لشكر 5 نصر به استعداد دو گردان؛

تيپ مستقل 29 نبي‌اكرم(ص) به استعداد چهار گردان؛

تيپ مستقل 59 مسلم‌بن‌عقيل به استعداد يك گردان؛

قرارگاه رمضان به استعداد يك گردان؛

نيروهاي كرند و اسلام آباد به استعداد يك گردان؛

عناصري از لشكر 21 امام رضا(ع) و ارتش.

 

پس از مقاومت تعداد اندكي از نيروهاي (حدود يك گردان) سپاه و بسيج در دشت حسن آباد و زمين‌گير شدن نيروهاي دشمن در پشت ارتفاعات چهار زبر، به تدريج فرماندهي و نيروهاي خودي براي آزادسازي مناطق از دست داده و نيز انهدام منافقين، در منطقه متمركز شدند. سپس، عمليات مرصاد در تاريخ 1367/5/4 با رمز مبارك "يا علي‌بن‌ابيطالب(ع)" از سه محور "چهار زبر"، "قلاجه تاسيلو" و "سه‌راهي اسلام آباد - پل دختر" و نيز با هلي‌برد يك گردان در ارتفاعات تنگه روستاي حسن آباد آغاز شد و نيروهاي خودي اگرچه توانستند به اهداف خود دست يابند، ولي با فشار دشمن به عقب رانده شدند.

 

روز بعد (1367/5/5)، مرحله دوم عمليات با به‌كارگيري تعداد بيش‌تري از يگان‌هاي عملياتي آغاز شد و رزمندگان توانستند تا ساعت 16 روز 1367/5/6 به اهداف خود دست يابند. درپي آن نيز عقب‌نشيني منافقين آغاز شد. 

 

1-عقب راندن دشمن از خاك ايران اسلامي.

2-به هلاكت رسيدن حدود 2000 تن و به اسارت درآوردن 250 تن از نيروهاي دشمن.

 

1- سند 030859 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، 1367/6/5.

2- سند 059757 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، 1367/5/19؛

3- سند 060496 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، 1367/5/8.

4- سند 059757 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، 1367/5/19.

5- سند 0935 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، نيروي زميني ارتش.

6- مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، پايان جنگ ، محمد درودیان، تهران، 1378.

7- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش اجمالی 38 عملیات بزرگ، ابوالقاسم حبیبی، تهران: جزوه داخلی.

8- مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، كارنامه نبردهاي زميني، محسن رشيد و حسن دري، تهران، 1381.

9- مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، اطلس جنگ ايران و عراق ـ فشرده نبردهاي زميني، محسن رشيد، چاپ دوم 1389.

10- نشر مرز و بوم، روند جنگ ایران و عراق، حسین علایی، جلد دوم، 1391.